Homeopatia jest systemem medycyny opartym na podobieństwach, pojedynczych lekach, próbach lekowych i małych dawkach.
"... kiedy klinicyści potępiali heroiczną [wobec ogromu i nieuleczalności chorób - przyp. red.] praktykę, homeopaci `prześcignęli ich` poprzez przepisywanie leków tak rozcieńczonych, że na pewno były całkowicie nieszkodliwe... homeopaci uniknęli skrajności, zarówno nihilizmu jak i heroicznej praktyki" [Shryock, s. 144]
Homeopatia powstała wyłącznie dzięki niemieckiemu lekarzowi Samuelowi Hanemannowi (1755-1843).
"Hahnemann... obawiał się błędów wynikających z niedbałości w zawodzie lekarza, co zaowocowało jego `...O zatruciu arszenikiem... `, ...pracą będącą spisem jego obaw co do toksyczności leków..." [Porter, s. 390]
"W końcu zamieszkał w Paryżu i żył tak długo, że doczekał powszechnego poparcia dla swoich zasad, które uderzyły w czułe struny pacjentów mających podejrzenia co do sposobów ordynowania leków. Pozyskał sobie wielu pacjentów (często byli to ludzie goniący za nowościami), a jego zasady zawładnęły znaczną częścią profesji lekarskiej w Europie i Ameryce..." [Porter, s. 391]
Homeopatia powstała w 1796r wraz z opublikowaniem eseju Hahnemanna dotyczącego Nowej Zasady, w którym stwierdza:
"Aby wyzdrowieć z choroby powinno się stosować... ten specyfik, który jest w stanie zastymulować inną, sztucznie wywołaną chorobę, tak do niej podobną jak to tylko możliwe, a poprzednia będzie uleczona - łac. similia similibus - podobne podobnym." [Haehl, tom 1, s. 66]
Praktycznie już przed rokiem 1800 jego nowy system świetnie się rozwijał. Następne kluczowe daty to 1803r, kiedy powstało "Fragmenta de viribus" (wczesne relacje z pierwszych prób lekowych); 1810r - pierwszy "Organon" i 1811r - "Materia Medica Pura".
"... Dzieło Hahnemanna `Fragmenta de viribus medicamentorum positivis...`zostało opublikowane po łacinie. Ta dwutomowa praca jako pierwsza daje na wgląd w niezwykłe i jak dotąd nieznane metody badania jakie zastosował. Dostarcza relacji z testowania dwudziestu siedmiu leków. Jest to rezultat całych lat eksperymentowania na sobie i swojej rodzinie" [Gumpert, s. 122]
W 1798r Hahnemann po raz pierwszy zaczął eksperymentować z obniżaniem dawek, co doprowadziło do powstania całego systemu skali rozcieńczeń.
"Nie można nie zauważyć nagłego przejścia od ogromnych dawek jakie przepisywał w 1798r do minimalnych, niespotykanych wcześniej dawek w zaledwie rok później. Możemy się tylko domyślać powodów tej nagłej zmiany." [Dudgeon, 1853r, strony 395-6]
"Z początku pomysł Hahnemanna polegał po prostu na tym, żeby zredukować `siłę` lub ilość substancji w leku. Zamiłowanie do dokładności sprawiło, że przyjął pewną skalę, dzięki której mógł zawsze być pewnym stopnia redukcji i ustalić standard dla porównań." [Close, 1924r, s. 216]
Homeopatia ma swoje źródło wyłącznie w przeprowadzonej przez Hahnemanna krytycznej analizie ówczesnej medycyny i porzuceniu przez niego alopatycznego stosowania leków. W latach 1782-90 postanowił opracować, wyłącznie metodą eksperymentalną, bardziej ludzki, efektywny i racjonalny system medycyny. Sprzeciwił się stosowaniu silnych leków i osłabiającym praktykom, takim jak upuszczanie krwi do którego odczuwał wstręt.
"Homeopatia jest przeciwna używaniu... leków w dawkach fizjologicznych [zawierających taką ilość substancji, która oddziałuje na organizm - przyp. red.]... szczepionkom i stosowaniu terapii surowicą... tak zwanemu `patologicznemu przepisywaniu leków`, czyli przepisywaniu leków na zmiany chorobowe i `dzieleniu chorób na grupy`... wszystkim zewnętrznym, miejscowym i objawowym formom leczenia zewnętrznych, drugorzędnych symptomów choroby... polipragmazji... Wszystkie rezultaty jakie osiąga się w leczeniu homeopatycznym polegają na dynamicznym działaniu pojedynczych, czystych, potencjonowanych leków, przygotowanych w specjalnym procesie matematyczno-mechanicznym i podawaniu ich w minimalnych dawkach" [Close, 1924r, strony 20-21]
W latach 1790-1820 przeprowadzał eksperymenty z próbami lekowymi, tak więc homeopatia jako pełen system powstała około 1810r.
W pierwszych latach swojego istnienia homeopatia rozprzestrzeniała się gwałtownie we wszystkich miastach europejskich, z pomocą i wsparciem arystokratów, członków rodzin królewskich i grup poszukujących nowych rozwiązań.
"Homeopatia... spodobała się najpierw tym osobom ze średnich i wyższych klas, które poszukiwały alternatywy dla obowiązującej medycyny... homeopatia była niezmiernie modna wśród europejskiej szlachty i klas wyższych, a ich gusta były często powielane przez żyjących w dobrobycie Amerykanów." [Rothstein, s. 160]
"Homeopatia stała się nagle niezmiernie popularna wśród zamożnych ludzi w wielu środowiskach w całym kraju..." [Rotstein, s. 234]
Pierwsze terytorium wielkiego uznania i popularności homeopatii obejmuje: Belgię, Holandię, Austrię, Węgry, Polskę, USA, Rosję, Wielką Brytanię, Włochy, Francję i Szwajcarię, w latach 1810-30. Potem nastąpiło zainteresowanie w Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Irlandii, Ameryce Południowej, Indiach, Dalekim Wschodzie i Skandynawii, w kolejnych latach 1820-1850 (w przybliżeniu).
"W USA homeopatia była pierwszym zakwestionowaniem medycyny klasycznej. Spodobała się bogatszym pacjentom oraz dobrze wykwalifikowanym lekarzom, którzy zaproponowali dodatkowo mniej bolesny rodzaj terapii [...] Grono lekarzy homeopatów było stosunkowo małą grupą, skoncentrowaną w regionie północno-wschodnim i w dużych miastach... [na] pacjentach z wyższej i klasy." [Dinges, s. 186]
Homeopatia osiągnęła największy rozkwit w Europie kontynentalnej i Ameryce w latach 1850-1890, po czym dość szybko straciła na znaczeniu.
"Z kilku powodów homeopatia była większym zagrożeniem dla ortodoksyjnej medycyny niż Thomsonizm. Pierwsi, klasyczni lekarze homeopaci byli wcześniej ortodoksyjnymi terapeutami, w odróżnieniu od słabo wykształconych farmerów i ludów pierwotnych, u których to medycyna wiązała się z ziołolecznictwem. Co więcej, homeopatia została oparta na podejściu naukowym, na eksperymentalnej farmakologii. Pod wieloma względami, homeopatia mogła sobie rościć większe prawa do dokładności naukowej niż praktyki upuszczania krwi i kalomel. Poza tym ze swoją wiarą w siły witalne ciała, była szczególnie atrakcyjna dla amerykańskich transcendentalistów i duchownych. Grupa ta obejmowała niektórych z najbardziej wpływowych obywateli kraju. Zapewniała w końcu możliwość leczenia samego siebie, co było ważną cechą, przyciągającą do ziołolecznictwa. Homeopaci terapeuci i farmaceuci przygotowywali apteczki domowe dla swoich pacjentów, składające się ze zróżnicowanych lekarstw i dawali wskazówki co do ich podawania." [Kaufman, 1990r, s. 101]
W tym znakomitym akapicie udaje się Kaufmanowi zrobić dosyć subtelną aluzję do szeregu fascynujących i bardzo istotnych tematów. Pisze o plebejskich formach medycyny, tworzonych przez ludzi niewykształconych i o tym jak medycyna zaczęła oznaczać społecznie akceptowaną, usankcjonowaną prawnie, wykształconą elitę zawodowych lekarzy z referencjami. Wspomina także o przyszłościowej naukowej naturze medycyny opartej na próbach lekowych. Podkreśla atrakcyjność duchowego elementu homeopatii i medycyny w ogóle. Ukazuje też znaczenie samodzielnego, domowego leczenia, głównie w społecznościach słabo zaludnionych rejonów wiejskich, gdzie forma zaopatrzenia w leki jaką umożliwia homeopatia jest bardzo odpowiednia. Robi w końcu aluzję do tego, że medycyna musi się gładko przystosowywać i odpowiadać na potrzeby swoich klientów, czyli grupy pacjentów.
"Praktyka prywatna funkcjonowała w sieci gospodarczych powiązań, przy czym lekarze byli niezależnymi, drobnymi kapitalistami. Był to rynek, który mógł okazać się lukratywny, ale był także konkurencyjny i niepewny[...] Praktyka lekarska była niemniej jednak formą interesu... nie wymagała posiadania kosztownej siedziby, drogiego wyposażenia i polisy ubezpieczeniowej. Medycyna nie była ryzykownym przedsięwzięciem, mogącym przynieść sukces lub klęskę [...] Popyt na produkt nigdy nie zawodził, rozsądni pacjenci nie mieli wygórowanych oczekiwań ani nie oczekiwali cudów, przy czym powszechnie panowało przerzucenie odpowiedzialności na pacjenta (łac. caveat emptor - Niech kupujący ma się na baczności!)." [Porter, strony 348-9]
Poza tym, homeopatia nieustraszenie kwestionowała medycynę alopatyczną i otwarcie z nią walczyła. Stanowczo nie zgadzała się z użyciem mieszanek leków złożonych w dużych dawkach. Ta krytyka miała wyraźnie reformatorski wpływ na praktyki medycyny tradycyjnej:
"Zwolennicy Hahnemanna obiecywali pomoc, ale w formie przyjemnego leczenia wodą i granulkami cukrowymi zamiast olejem rycynowym i kalomelem. Nic dziwnego, że homeopatia zyskała sobie pewną popularność. Prawdopodobne jest, że sukces tego tej odrębnej grupy wywarł większy nacisk na klasycznych lekarzy będących zwolennikami umiarkowanej praktyki, niż apele nihilistycznych klinicystów" [Shryock, strony 144-5]
"Złagodnienie osłabiającego leczenia `heroicznego` było najbardziej radykalną zmianą w praktyce lekarskiej w ostatnim dwudziestopięcioleciu dziewiętnastego wieku" [Warner, s. 95]
Niemal we wszystkich krajach zwolennicy homeopatii uwikłali się w gorzkie, dysputy z ortodoksyjną medycyną i zostali wkrótce zbojkotowani jako medyczni dewianci i heretycy:
"Pod koniec lat 40-ych dziewiętnastego wieku lekarze podjęli szereg kroków, żeby wykluczyć homeopatów z zawodowych instytucji medycznych [...] zamiar praktykowania jako lekarz homeopata był wystarczającym powodem, żeby odrzucić aplikację." [Rothstein, s. 232]
"Klasyczni lekarze wypędzali homeopatów z alopatycznego społeczeństwa na wszelkie możliwe sposoby, prześladowali ich w sądach oraz usiłowali zniszczyć homeopatię lub przynajmniej oddzielić ją od obowiązującej medycyny" [Rothstein, s. 170]
"[...] Odebrano homeopatom prawo uczestnictwa w środowiskach lekarskich, odmówiono przywilejów szpitalnych w klasycznych szpitalach, wykluczono z komisji zdrowotnych, zakazano pełnić jakichkolwiek funkcji na wydziałach klasycznych akademii medycznych oraz wykluczono możliwość konsultacji i współuczestniczenia w jakichkolwiek związkach zawodowych z klasycznymi lekarzami. Nawet terminującym u nich uczniom odmówiono uznawania odbytych praktyk na klasycznych akademiach medycznych." [Rothstein, s. 233]
Do roku 1920 homeopatia praktycznie znikła w większości krajów, ale od 1979r można zaobserwować jej nieprzerwane ożywienie na całym świecie. Jest teraz ważną częścią medycyny holistycznej i ruchem terapii komplementarnych.
Pozostała jednak nadzwyczaj wierna swojej rdzennej ideologii małych dawek i używanych pojedynczo leków, na których przeprowadzono próby lekowe i które wybrano na podstawie prawa podobieństw. Ta ideologia pozostała do dziś niezmieniona, chociaż na różnych terenach pojawiły się odmienne sposoby praktyki homeopatycznej.
Kolejną z głównych cech homeopatii jest od zawsze eksperymentowanie, którego początki sięgają samego Hahnemanna. Aforyzm 25 Organonu pochwala "... czyste doświadczenie, jedyną i nieomylną wyrocznię sztuki leczenia...".
W przedmowie do pierwszego wydania Organonu Hahnemann stwierdza również, że żaden z jego wniosków nie powinien zostać "... przyjęty, chyba że potwierdzi go doświadczenie..." [Hahnemann, s. xiii]
Jest więc zupełnie jasne, że uważał doświadczenie i eksperymentowanie za znacznie lepsze od "medycyny teoretycznej", którą w przedmowie do drugiego wydania Organonu pogardliwie nazywa "opartą na domysłach":
"... wiele szacownych szkół wychowywało na tak zwanej medycynie teoretycznej, której koncepcje były niezależne od faktów, a szczegółowe kwestie oparte na domysłach... sztuka zwana medycyną była zaledwie pseudonaukowym wymysłem, prezentowanym od czasu do czasu w zmienionej formie tak, aby pasował do panującej mody" [tamże, s. xv]
W Aforyzmie 6 lamentuje nad "... powierzchownością transcendentalnych domysłów, których nie można potwierdzić doświadczalnie..." [tamże, s. 32]
Jak to szczerze stwierdza dr Klauss w swoim wprowadzeniu: "Hahnemann był pod każdym względem doskonałym eksperymentatorem." (s. xxiv).
Klauss pisze dalej:
"Era naukowych eksperymentów w medycynie rozpoczęła się nie dzięki komu innemu, tylko Hahnemannowi. Naukowiec do szpiku kości, przeprowadzał eksperymenty naukowe, aby poczynić naukowe obserwacje..." [tamże, s. xxvii]
Hahnemann stwierdza w końcu w przedmowie do drugiego wydania Organonu:
"Prawdziwa sztuka leczenia, jest z natury czysto doświadczalną nauką. Może, a nawet musi opierać się na bezspornych faktach oraz zjawiskach, które można odnieść do zakresu obszaru ich działania. "[Prawdziwa sztuka leczenia] "...nie śmie wykroczyć poza sferę czystego doświadczenia i eksperymentu oraz prawidłowej obserwacji, bo stałaby się nieistotna, stałaby się farsą." [tamże, s. xiv]
Stale wprowadza się i zgłębia nowe techniki, takie jak nozody, miazmy, sarkody, zażywanie leku przez wdychanie, leki złożone, skala LM, radionika i przeprowadza nowe próby lekowe. Pewne nowe pomysły wzbudziły kontrowersje i przez jakiś czas napotykały opór, ale większość z nich jest nadal wykorzystywana w ramach ruchu homeopatycznego, który notuje ogólnoświatowy wzrost o ~10% rocznie, a w pewnych rejonach nawet wyższy.
Źródła:
Close, Stuart, The Genius of Homeopathy, wykłady i eseje dotyczące filozofii homeopatii, wznowione przez Jain, Indie, 1924r
Coulter, Harris L, Divided Legacy A History of the Schism in Medical Thought, 3 tomy, Wehawken Books, Waszyngton, USA, 1973r
Dinges, Martin, The Role of Medical Societies in the Professionalisation of Homeopathic Physicians in Germany and the USA w Juette, Risse & Woodward, 1998r
Dudgeon, Robert, wykłady na temat the Theory and Practice of Homeoapthy, 1853r, Londyn, wznowione przez Jain, Indie
(pod red.) Gevitz, Norman, Other Healers, Unorthodox Medicine in America, Johns Hopkins Univ. Press, Baltimore, USA, 1990r
Gumpert, Martin, Hahnemann - The Adventurous Career of a Medical Rebel, L B Fischer Publ Corp, Nowy Jork, 1945r, tłumaczenie na angielski pozycji: `Hahnemann, die Abenteurlichen Schicksale einea Arztlichen Rebellen und seiner Lehre, der Homoöpathie`, S. Fischer, Berlin, 1934r; przetłumaczone z niemieckiego przez Clauda W. Sykesa.
Haehl, Richard, Samuel Hahnemann His Life and Works, 2tomy, Jain Indie, 1922r
Hahnemann, Samuel, Organon of Medicine, tłumaczenie Dudgeon/Boericke, połączone wydania 5-te i 6-te, 1921r, wznowione przez Jain
(pod red.) Juette, Risse and Woodward, Culture, Knowledge and Healing: Historical Peerspectives on Homeopathy in Europe and North America, Sheffield Univ Press, WB, 1998r
Kaufman, Martin, Homeopathy in America: The Rise and Fall of a Medical Heresy, Johns Hopkins, Univ. Press, Baltimore, USA, 1972r
Kaufman, Martin, Homeopathy In America: The Rise, Fall and Persistence of a Medical Heresy, w Gevitz, 1990r
Porter, Roy, The Greatest Benefit to Mankind, A Medical History of Humanity, W Norton & Co, Nowy Jork, USA, i Londyn, WB, 1998r
Rothstein, William G, American Physicians in the 19th Century From Sects to Science, Johns Hopkins Univ. Press, Baltimore, USA, 1972r
Shryock, Richard Harrison, Medicine and Society in America 1660-1860, Cornell Univ. Press, Nowy Jork, USA 1972r
Warner, John Harley, The Therapeutic Perspective, Harvard Univ. Press, USA, 1986r